Melekhet Boneh (inn-sah(construction) chungchang)
Thumakai
Thil chon lele thei semna lamtoh kisai hi, dan (level) thum aum e: thihkil khetbeh ahilouleh thilkhat le thilkhat kijopna ho suhchah, hichu Torah in aphallou ahi; athil ho chahthet a suhtuo, hichu I Khakhamim houvin aphallou ahi ajieh chu ol leh athil suhtuo ho ahin suhchah le asuhgah becheh thei ahi; ahivanga athil ho chah behlou kilong hieuva suhtuo, dichu kiphal ahi.
Talmud in hiche dan thum ho hi anuoiya tekahna ho'a ahilchien in ahi: mikhat chun dople thei lupna a kimang thil ho chu thihkil in khenbeh leh, makkeh befateesh melakha palkeh a kisim ahi. Poskim khenkhat in boneh melakha apalkeh e atiuve. Lupna thil ho chu khonungleh mikhat in thihkil in kilkhom inte ti kichatna'n, chahthet'a joptuo lou ding tiin I Khakhamim houvin thupieh (decree) ana bol uve. Chondaan ngaina chu lupna thil ho chu kilong hieuva joptuo ding ahileh, hichu bol phal ahi'n chuleh khonunga mikhat in hin kilbeh inte ti kichat ding aumpoi. Bet Yosef dungjuiya thil ho chu neokhat chahthim'a joptuo ding jong phallou ahi.
Tulang'a hi, kitchen thil ama le ama kijoptuo thei ho chungchang hi Poskim hon akhuol doh uvin ahi. Hiche chungchang'a hi ngaidan tamtah aum e. Maran HaRishon Letziyon in Yabia Omer Vol. III, O.H. 21:7 a aseina'n, Ma'amar Mordechai dungjui in Shabbat ni'a thilho chu chahthet a joptuo ding phal ahi, ajiehchu khonunga mikhat in kilbeh khante ti kichatna umlou ding ahi. practice a mikhat chun kitchen thil (utensil) chu aman sehle ajoptuo ji'a aphel kit jileh, utensil chu chahthet'a ajoptuo jeng ding ahi. Ahin, mikhat chun utensil chu ajoptuo'a phelkit louva akoiden leh, chahthet a joptuo ding kiveng hen.
Yalkut Yosef Siman 314
Halacha
1. Soft-drink plastic/glass bottle tamtah ho hi hondoh nadia achunga tin ahilouleh plastic siin aumin, hiche siin chu ihon phatleh kehni akisuo ji in ahi. Shabbat ni’a hitobang bottle ho hon ding phal ahi. I Khakhamim houvin Shabbat nileh bol dinga aphallou khat uchu mekalkel (suhset/suhkeh) ahi in, ahivangin hitobang bottle siin ho kehni kisuo chu mekalkel in akisim poi. Chujongle a bottle siin chu ol leh hiche bottle mama ahiloule botttle dang siin kit nathei ahi, hiche kibol chu thilthah sem in vang akila poi. Koitobang hamkhat chun achuombeh’a gelkhoh tah’a Shabbat ni teng bottle aman ding jouse chu Shabbat lut masanga aki hondoh masat le Hashem akuon vangbuohna thupi tah amu ding ahi.
2. Bottle siin a chu thucheng kisun aum’a, aki hondoh teng akehtha le abuoina ima aumpon, thu kijih sa suhmang melakha palkeh in aki sim poi. Hitobang chun, a bottle toh a siin tuomna’a kimang ji plastic cover jong chu bokeh’a lahlhah ding phal ahi. Hijeng tajongle, Shabbat lut masanga hiche bottle ho kihondoh ding chu thilpha tah leh hougut ho umchan ahi.
3. Telescope ahilouleh binocular a ipi ham khat gah vet nadia a focus control chu hei lele ding phal ahi.
4. Mitbeh glass (lens) ahung khiehlhah leh tuophat lou ding ahi, chomkhat ding bouva kilong hieuva tuophat dinga kuon kiven ding ahi. Hijeng jongleh, mikhat chun angaichat tenten levang a frame sunga chu suchah louva a sotlut thei ahi. Mikhat tou chun chahthet in suchah inte ti kichatna ding aumpoi, ajieh chu akiha sotval leh a glass (lens) chu keh thei ahi. Ipi dinmun hitaleh, mikhat chun gentile ho atuo phat sah ding ahi, adehset a Torah simna dia angaichat leh bolsah hen.
5. Shabbat nileh mechanical clock (pung battery umlou te) ache talou khatchu ache kitnadinga achal hamchu pei/heh(wind) ding phallou ahi; hiche bol hi makkeh befateesh melakha palkeh a kisim ahi. Hijeng jongleh, pung chu ache nahlai leh vang akingah lou nadia gahehbe/gapei be ding chu hithei ahi. Mikhat chun mitzvah ding jal, tekahna a kikhop phat ahilouleh Torah class phat het nading jal ahileh hiche daan akhoulou jo a kingam hen.
6. Shabbat ni leh mechanical clock (pung battery umlou te) a pung adihlou le heh phat thei ahi. Ahivanga battery um pung ho vang heh phat ding phallou ahi.
7. Shabbat nileh twilum bom koina asin jong chahthet'a sin thei ahi. Hitobang'a chu mikhat chun chibom (salt shaker) aman a, asin jong chathet'a asin thei ahi. Thermos twibom leh naosen twibom ho chungchang'a jong chutima ahi ajiehchu angaina dol a hitia chu kimang suohkei ahiuve.
8. Chondaan lhangpi chu ahileh Shabbat niteng twibom (bottle) kimangcha a rosewater gimnamtui akithe ji in ahi. Hiche twibom hohin rosewater twi luonlhah nadia asin chunga ahom neocha anei uvin ahi. Atwi abei phatleh asin aki hongdoh ji in, abanleh aki sin kit ji in ahi. Hiche chondaan hi halakha dungjuiya kiphal ahi. Hiche twibom ho chu hitobanga kimang ding monga kisem ahi jieh in asin hon le kha ding chu phallouna aumpuon abuoi poi, chuleh mikhat touvin thihkil in kil khante ti kichatna di aumpuon ahi. Chutima chun, numei hon akhi u ki jopmatna leh akhi uva kikhai ji ho chu asuhchah thei u ahi ajiehchu chahthet'a a ana kil jong ahipon, chuleh aki jopmatna chu lahlhah leh kil kit ding monga kisem ahi.
9. Shabbat nileh carbon dioxide bum (gas canister) chu soda semna machine a jopmat'a twilah a chu gas lhah khum thei ahi. Hiche hin boneh melakha apalkeh puon chuleh thil thah sem in akila poi. Hijeng jongleh, Shabbat ni'a don ding ahia le soda twi bou sem phal ahi.
10. *Bar mitzvah nuoilang chapang hochu thilsem/insah/construction toh kisai kichepna ho a kichep sah thei ahi, tekahnah'a lego block tiho*. Hiche tobang Kichepna hochu khatleh khat asuhto a inn ahilouleh inn sang(tower) asah thei ahi, hichechu boneh melakha ahipoi. Shabbat ni hijongleh hitobang kichepnah'a athilsep hojong chu asekhen/asuhlhah thei kit ahi.
11. Kichepna blocks hochu alenkhat injong chapang ho kichepnadinga achoi a apieh thei ahi. *Sephardi te vang hitichu abol deu akiphallou vang in, chapang ho choipieh nadinga poskim kingap nathei anei uvin ahi.*
12. Poskim jouse in tukhanga athah beh'a hitobang kichepna(kichepna insah nadinga) hung kisem ho hi 8muktzeh ahipoi* tithei nading dinmun aum in ahi.
13. Bailam tah a chon lele thei nadinga thil ijat hamkhat kijoptuo a kisem lupna chu Shabbat nileh akijopmat naho chahthet'a jop'a jop khom lou ding ahi. I Khakhamim houvin hiche phallouna thupieh abol jieh uchu ahileh, mikhat touvin thihkil ahilouleh kilmatna theiho aga man khah a jop khaovin te ti kichatna jieh ahi, chuleh hiche bol khatchun Shabbat asubuoh in makkeh befateesh melakha apalkeh ahi. Lupna kijopmat naho chu kilong thim hieuva joptuo thei dinga kisem ahileh Shabbat ni'a koikhom a suhtuo phal ahi, ajieh chu hiche hin thihkil a kil nuomna lunggel aneisah lou di ahi.
14. Goblet (khon, a stand toh atolanga adinna ding pheng umte) ho chu Shabbat nileh akhon leh a stand toh adinna pheng suhtuo a jopkhom ding phal ahi. Ajiehchu ajopmat nadia tha hasen ngai lou ahina a, I Khakhamim houvin min thihkil a akil khah diu kichatna aumpoi atiuvin ahi.
15. Goblet, akhon leh a stand toh adinna pheng chu drill a kikil ahileh, Shabbat ni teng chahthet'a kil phallou ahi, hijongleh kilong tah a kil thei ahi.
16. Container sin ho chu idei dei dan a chahthet'a a kil thei ahi, ajieh ahileh asin chu khonunga hung kiladoh thouthoh di ahin, idei phatleh honna, kha thei ding monga kisem ahi.